" sacit " สืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคใต้จากบรรพบุรุษ ต่อยอดหัตถกรรมไทยสู่สากล

sacit นำคณะสื่อมวลชนลงภาคใต้ เพื่อศึกษาดูงานศิลปหัตถกรรมไทย เกิดการรับรู้และอนุรักษ์ ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคใต้ พร้อมทั้งสืบสานและต่อยอดงานศิลปหัตถกรรมไทยให้คงอยู่คู่สังคมไทยต่อไป

 

คุณนฤดี ภู่รัตนรักษ์ 

ผู้อำนวยการสำนักวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์ศิลปหัตถกรรม 

และรักษาการแทนผู้อำนวยการสถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย

สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย หรือ sacit มีภารกิจในการสืบสาน สร้างสรรค์ และส่งเสริมงานศิลปหัตถกรรมไทยในทุกมิติอย่างยั่งยืน โดยเล็งเห็นถึงความสำคัญต่อการสืบสานและรักษาภูมิปัญญาเทคนิคเชิงช่างให้คงอยู่คู่กับสังคมไทย จึงจัดกิจกรรมนำคณะสื่อมวลชนลงพื้นที่จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อศึกษาดูงานศิลปหัตถกรรมไทยชั้นครูในถิ่นภาคใต้ และถ่ายทอดงานหัตถศิลป์ไทยทรงคุณค่า ที่เป็นเอกลักษณ์ทางภูมิปัญญาที่สืบสานผ่านกาลเวลา

ครูวิไล จิตรเวช 

เล่าถึงความประทับใจที่มีต่อ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

ครูวิไล จิตรเวช ครูช่างศิลปหัตถกรรม ปี 2557 เปิดเผยถึงการต่อยอดงานผ้ายกเมืองนคร ซึ่งเป็นผ้าในราชสำนักของชาวเมืองนครศรีธรรมราชมีประวัติยาวนานมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา โดยผ้ายกเมืองนครนับเป็นหนึ่งในหัตถกรรมล้ำค่าที่สืบสานกันมายาวนานคู่จังหวัดนครศรีธรรมราช 

ซึ่งปัจจุบันได้มีการรื้อฟื้นผ้าทอลายโบราณ เช่น ลายพิกุลเถื่อนดอกลอย และลายพิกุลก้านแย่ง อีกทั้งมีการพลิกแพลงพัฒนาลวดลายเพิ่มเติม อย่างลายเกร็ดพิมเสน ที่นำลวดลายต่าง ๆ มาทอไว้ในผืนเดียว เช่น ลายกรวยเชิง 3 ชั้น , ลายหน้ากระดาน , ลายขลิบพิมเสน , ลายช่อแทงท้อง เป็นต้น พร้อมทอสังเวียนรอบผืน ทำให้มีความร่วมสมัยมากขึ้น ตอบสนองความต้องการของตลาด สอดรับการใช้งานในชีวิตประจำวัน และถือเป็นการสืบสานต่อยอดงานผ้ายกเมืองนครให้ยั่งยืน

ครูอารีย์ ขุนทน ครูช่างหัตถศิลปหัตถกรรม ปี 2563 กล่าวถึงที่มาของการสืบสานเทคนิคย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านหมู่บ้านคีรีวงที่ถ่ายทอดสืบต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่น ที่ได้คิดค้นนำพืชพรรณต่างๆ ในชุมชนมาใช้ทำสีย้อมผ้า เช่น เปลือกไม้ ใบ ผล ฝักสะตอ ผลเงาะ และไม้ขนุน และเทคนิคการมัดย้อมให้เกิดลวดลายที่เป็นภูมิปัญญาของชาวคีรีวง คือการสร้างลวดลายด้วยการมัดผ้ากับไม้ไผ่เหลาซี่เล็ก และงานผ้าบาติกที่เขียนเทียนด้วยมือ ที่วาดลวดลายจากธรรมชาติที่อยู่รอบ ๆ ตัว เช่น ลายฝักสะตอ ลายสายน้ำ ลายภูเขา ซึ่งเป็นเอกลักษณ์และสีสันของผ้าย้อมสีธรรมชาติจากหมู่บ้านคีรีวงที่ให้ความโดดเด่นสวยงามไม่เหมือนใคร

" อยากฝากถึงพี่น้องที่สนใจ ในเรื่องของงานหัตถกรรม ไม่ว่าจะงานตัวไหน ที่เป็นฝีมือของคนไทย เป็นภูมิปัญญาของท้องถิ่น ของชุมชน อยากให้คนไทยสนับสนุนกัน เพราะอย่างน้อยได้เป็นขวัญและกำลังใจให้กับผู้ผลิต ภูมิปัญญาตัวนี้ถ้าเขายังอยู่ได้ เขาก็สามารถผลิตต่อเนื่องได้  มันก็รักษาต่อไว้ได้ และเกิดการถ่ายทอด จากรุ่นสู่รุ่น เด็กรุ่นใหม่ที่เขาเรียนหนังสือมา แล้วเขากลับบ้าน ถ้าเขามีพื้นที่ในเรื่องของการทำกิจกรรม เขาก็กลับมาอยู่กับพ่อแม่ปู่ย่าตายาย โดยที่ใช้องค์ความรู้ดั้งเดิม ของบรรพบุรุษของเรา มาเป็นรายได้ ที่จะสามารถสร้างความมั่นคงกับชีวิตเราได้  อยากให้ทุกคนช่วยกันสนับสนุนทุกๆงานหัตกรรม  ที่เป็นฝีมือคนไทย "  ครูอารีย์กล่าว

คุณศิรินทร์ทิพย์ ศรีใหม่ ผู้อำนวยการสำนักสื่อสารภาพลักษณ์และจัดการวัฒนธรรมศิลปหัตถกรรม สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย กล่าวเสริมว่าครูเป็นอีกหนึ่งความภาคภูมิใจของsacit ที่เป็นครูช่าง มีทายาท ลูกสาวและลูกชาย สืบทอด ครูสามารถทำให้เกิดการสืบสานต่อยอดได้จริงๆ งานหัตถกรรมจะอยู่ได้ไม่ได้ขึ้นอยู่กับผู้ซื้อเป็นผู้สนับสนุนส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่ง ก็ต้องมีผู้สืบทอด ซึ่งครูสามารถทำได้ ครูได้เปิดที่นี้เป็นศูนย์เรียนรู้ และเผื่อแผ่ความรู้ต่างๆไปยังชุมชนรอบข้างอีกด้วย

นโยบายของsacit คือจะสนับสนุน ครูช่าง ให้เป็นสโลว์ไลฟ์แฟชั่น และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญ ที่จะให้ผู้ประกอบการรุ่นใหม่ได้เห็นถึงตลาดต่อไปข้างหน้า ผู้บริโภคจะให้ความสำคัญ กับผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

คุณนภารัตน์ ทองเสภี ทายาทช่างศิลปหัตถกรรม ปี 2557 กล่าวว่า เครื่องจักสานย่านลิเภา เป็นอีกหนึ่งหัตถกรรมไทยที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพราะกระบวนการผลิตเครื่องจักสานนี้ใช้พืชตระกูลเฟิร์น หรือเถาวัลย์ชนิดหนึ่งที่คนท้องถิ่นเรียกว่า “ย่าน” พบมากในป่าภาคใต้ของไทย มีคุณสมบัติเหนียวและทนทาน จึงเป็นหนึ่งในเอกลักษณ์ของเครื่องจักสานย่านลิเภา 

กลุ่มจักสานย่านลิเภาแห่งบ้านนาเคียน จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้สืบสานเอกลักษณ์ของหัตถกรรมไทยที่ทำจากพืชธรรมชาติในท้องถิ่นนี้ นำมาสานด้วยความประณีตจากเทคนิคการสานของบรรพบุรุษ และยังนำมาประยุกต์ให้เข้ากับเทรนด์ของผู้บริโภคในปัจจุบัน ด้วยการปรับให้มีรูปแบบที่หลากหลายขึ้น เพื่อให้เป็นสินค้าที่สามารถใช้อย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน

งานศิลปหัตถกรรมไทยเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงรากเหง้าทางวัฒนธรรม และวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของบรรพบุรุษ ถึงแม้กาลเวลาได้ผ่านร่วงไปแต่งานศิลปหัตถกรรมทรงคุณค่าก็ยังคงถูกสืบสานต่อมาจากรุ่นสู่รุ่น และยังมีผู้ที่เห็นถึงคุณค่าของงานศิลปหัตถกรรมที่คอยสร้างสรรค์และอนุรักษ์ไว้ซึ่งเอกลักษณ์ทางภูมิปัญญาดั้งเดิมที่สืบทอดจากบรรพบุรุษชาวภาคใต้ไว้ไม่ให้หายสิ้นไปตามกาลเวลา